Mimo, że jest to jeden z najpiękniejszych i najznamienitszych zegarów astronomicznych na świecie, nawet w Polsce, nawet w gronie miłośników zegarów wcale nie za wiele o nim wiadomo.
Inspiratorem jego odbudowy i największym promotorem jest profesor Andrzej Januszajtis. On też jest autorem wydanej w roku 1998 książki zatytułowanej: „Zgar astronomiczny w Kościele Mariackim w Gdańsku”, oraz licznych publikacji na temat tegoż zegara.
Poniżej pozwalamy sobie zebrać w jedną całość cytować kilka cytatów profesora Andrzeja Januszajtisa.
Historia zegara astronomicznego w Kościele Mariackim w Gdańsku
Oprócz zegarów na wieżach instalowano je także wewnątrz kościołów. Najstarszy i najciekawszy jest zegar astronomiczny Hansa Düringera w kościele Mariackim.
W dniu 30 kwietnia 1464 roku przełożeni kościoła umówili się z mistrzem Hanuszem Doringiern vel Hansem Diiringerem z Torunia o budowę obecnego zegara. W myśl kontraktu, którego treść znamy z późniejszych odpisów, mistrz Hanusz miał wykonać „wszystko, co pod młotek należy, i wszystko, co należy do rejestru onego zegara, nadto ma też dać do zrobienia deski do obu sfer (tarcz) należące, tej, na której znajduje się Słońce, Księżyc i dwanaście Znaków, jako też drugą sferę, na której jest kalendarz, tudzież ponadto Zwiastowanie Panny Marii i ofiarę Świętych Trzech Króli”.
Ukończony w 1470 r. był wówczas największy na świecie (dzisiaj jest drugi – po sztrasburskim). Poza godzinami i datami dziennymi, miesięcznymi i rocznymi wskazywał cały zespół danych chronologicznych i astronomicznych, np. pory nowiu, obliczone z dokładnością co do minuty. W 1554 r. przestał chodzić i już go nie naprawiano. Powstała wtedy legenda, po raz pierwszy zapisana przez Jakuba Haura w 1676 r.: „U Matki Bożej w Kościele farnym wielkim jest Zegar stary w samym Kościele, który miał bydź nad inne Konszty Zegarmistrzowskie wyborny y misterny, z którego przy godzinach wybijających pewne w koło miały wychodzić Persony, dobrą akkomodowane strukturą
Wynagrodzenie obejmowało 300 grzywien „małego pieniądza” i żelazny mechanizm zegara Krumdicka oraz 6 węgierskich złotych (54 grzywny) gratyfikacji „za to, że tutaj przybył”. Zlecenie malowania i pisania oraz wykonania „kwiatów, listowia i rzeźb tak pięknych, jakie mieć zechcą” Rada Miasta wzięła na siebie. Umowę podpisano w „wigilię św. Filipa i Jakuba, roku 1464″.
O twórcy zegara niewiele więcej wiemy. W księgach ławniczych Nowego Miasta Torunia 6 można znaleźć Hanusza Doringa, syna Hanusza i Małgorzaty. Jeżeli to ten sam, to urodził się gdzieś między rokiem 1410 a 1415.
Z historii zegara:
Obywatele tameczni powiadają, że temu Inwentorowi, albo Konsztmagistrowi Urząd zadał despekt (aby takowej drugiej gdzie indziey nie wystawił sztuki), niektórzy powiadają, że mu oczy wyłupiono; – a tak ten Mistrz tego Kunsztu dla pomsty wyjął pewną sprężynę, na której wszystko zawisło, y zepsował, że żaden inny do tego czasu Rzemieślnik nie może potrafić, aby ten Zegar do swoiey przyszedł perfectiey”.
Później dodano do tego klątwę, rzuconą na zegar przez oślepionego mistrza i jego śmiertelny skok na posadzkę kościoła.
Odnalezienie prawie 80% części obudowy, ewakuowanych w czasie ostatniej wojny, umożliwiło przywrócenie go do życia przez zespół kierowany przez autora tego tekstu (stowarzyszenie „Horologium”). W 1990 roku król zegarów zaczął na nowo odmierzać czas i wskazywać dane astronomiczne i chronologiczne na starych tarczach. Działa także teatr ruchomych figur. Rozpoczęto prace nad automatycznymi organami, których muzyka będzie towarzyszyła procesji apostołów. Klątwa została odwrócona.
Tekst profesora Andrzeja Januszajtisa opublikował Władysław Meller
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.