Nie może dziwić fakt, że na barokowym, królewskim Pałacu Wilanowskim znajdziemy zegar.
Szczegóły o jego instalacji, dziejach i aktualnym stanie znajdziemy w książce „Zegary w zbiorach wilanowskich”, dla której wiodącą rolę odegrała pełniąca funkcję kustosza zegarów pani Anna Kwiatkowska.
Mechanizm pierwotnego zegara – ramowy z roku 1685, po jego zdjęciu był przez długi czas prezentowany w salach pałacowych. Obecnie niestety nie można go tam znaleźć, bo został dostał się do magazynów muzeum. Szkoda, bo to jeden z niewielu tak starych, sprawnych mechanizmów zegarowych.
Do ilustracji opracowania użyto fotografii Pałacu w Wilanowie autorstwa pana Marcina Białka. Ilustracja mechanizmu zegara z książki: „Zegary w zbiorach wilanowskich”.
Nie próbując tworzyć historii zegara wilanowskiego „od nowa” poniżej pozwalamy
sobie cytować wybrane i przez nasz uszeregowane fragmenty opracowania zawartego
we wskazanej książce.
Polemizować możemy tylko ze stwierdzeniem, iż jest to jeden z nielicznych
zegarów z jedną wskazówką. My na łamach Katalogu Zegarów Wieżowych mamy nadzieję
zgromadzić ich jednak więcej niż „kilka”.
Zegar umieszczony został w wieży pałacu wilanowskiego ok. 1685. Jest on widoczny na późniejszych rysunkach elewacji pałacu wilanowskiego, wykonanych przez saskich architektów w pocz. XVIII w. Opisuje go inwentarz pałacu wilanowskiego z 1793. Przeprowadzane reperacje (m.in. w 1838) nie zmieniły zasadniczej konstrukcji mechanizmu. Mechanizm zdjęto z wieży w roku 1960.
Po konserwacji eksponowany był w latach 1972 — 91 w Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Precyzyjnych w Warszawie. Na przełomie wieku prezentowany był też we wnętrzach Pałacu Wilanowskiego.
Na wieży pozostawiono tarcze i dzwonki. Mechanizm mechaniczny w roku 2000 zastąpiono mechanizmem elektronicznym z regulatorem kwarcowym.
Zegar posiada jedną wskazówkę.
Mechanizm typu klatkowego o wymiarach 88 x 72 x 122 cm, wykonany został z kutego żelaza, mosiądzu, skóry, lin konopnych, elementów drewnianych dębowych.
Tarcze wykonano z blachy miedzianej, malowanej i złoconej, żeliwa i stali. Średnica tarczy wynosi 115 cm.
Mechanizm wykonany jest ze stalowych kutych płaskowników
łączonych klinami i wyposażony w napęd obciążnikowy (masa obciążników — 30;
35,5; 36 kg). Naciąg obciążników realizowany jest za pomocą korby nakładanej
bezpośrednio na osie bębnów napędowych. Wychwyt hakowy. Wahadło długie typu
ciężkiego z prętem żelaznym na zawieszce skórzanej. Zużyte powierzchnie palet
kotwicy wychwytu uzupełniono w trakcie reperacji lutowanymi (lut mosiężny)
płytkami stalowymi o podwyższonej twardości. Wówczas też, osadzono osie w
mosiężnych panewkach zamontowano na zakończeniu osi bębna mechanizmu napędowego
chodu, mosiężny ślimak przekazujący ruch obrotowy na pionową pędnię, która z
kolei przenosi go na rozrząd z czterema poziomymi pędniami, poruszającymi
bezpośrednio pojedyncze (godzinowe) wskazówki na czterech tarczach Rozrząd
składał się z pięciu kół zębatych, (4 z nich niezachowane). Mechanizm bicia godzin
i kwadransów z oddzielnymi kołami zapadowymi i wiatrakowymi regulatorami. Z mechanizmów
bicia wyprowadzone są dwa cięgna, poruszające dwa stalowe kute młotki,
uderzające w półkoliste żeliwne dzwonki (wykonane później).
Cztery okrągłe tarcze zegarowe z czernionym tłem i złoconymi oznakowaniami
godzin cyframi rzymskimi, półgodzin ozdobnymi rombami i kwadransów punktami.
Pojedyncze wskazówki z ozdobnymi słoneczkami na osiach (godzinowych) i dekoracyjnymi
zakończeniami. Jest to zegar, w którym nigdy nie zainstalowano przekładni
wskazań.
Należy on do nielicznych w kraju zegarów jednowskazówkowych.
Obudowę stanowi barokowy hełm typu namiotowego pokryty blachą miedzianą z drewnianymi sterczynami i złoconymi girlandami na narożach, wieńczący południową wieżę pałacu wilanowskiego. W jego szczycie niewielka sygnaturka, na której umieszczona została postać Atlasa dźwigającego kulę. Po bokach hełmu cztery lukarny zwieńczone maskami. W lukarnach zamontowane czarne, okrągłe tarcze zegarowe.
Mechanizm zegara umieszczony był wewnątrz wieży w dwóch poziomach: dwa młotki i dwa dzwonki w sygnaturce, mechanizm zegara z przekładniami i pędniami w pomieszczeniu na poziomie tarcz zegarowych. Obciążniki opadały poprzez otwory w podłodze do pomieszczeń poniżej.
Dodaj komentarz
Musisz się zalogować, aby móc dodać komentarz.